Na 30 dagen: Reflectie en afsluiting
In deze allerlaatste blogpost in de serie over kinderrechten en onderwijs sluiten de twee schrijvers af met een reflectie op de 30 verhalen die zij in november hebben gedeeld.
JM: Het was een hele uitdaging: om de dag een blogpost schrijven! Niet alleen vanwege het strakke tijdschema, maar ook vanwege de zware problematiek die in de verhalen voorbij kwam. Het ene verhaal nog verdrietiger dan het andere. In deze serie kozen we het perspectief van het onderwijs. Wat er ook aan de hand is met kinderen, er is bijna altijd een school betrokken waar het kind meer uren doorbrengt dan met welke hulpverlening dan ook. Zelfs als een kind langdurig thuis zit, is er een school die een leerling mist. Hoewel in het onderwijs natuurlijk ook lang niet alles goed gaat in de zorg voor kinderen, lieten verschillende verhalen goed zien hoe scholen als organisatie en leerkrachten als professionals een cruciale rol kunnen spelen om een kwetsbaar kind toch nog enige steun en veiligheid te bieden. Maar is het beschermen van kinderen op die manier wel een taak van het onderwijs? Wat zegt het kinderrechtenverdrag daarover?
De kleine gebaren
TL: Goede vraag. Het kinderrechtenverdrag gaat over de verplichtingen van de overheid naar kinderen en gezinnen toe. De Nederlandse overheid heeft het verdrag ondertekend (en geratificeerd zoals dat juridisch heet). Het is dus vooral aan de overheid om kinderen te beschermen. Wat deze blogs laten zien is dat scholen vaak getuige zijn van problemen met en rondom kinderen. Of het nu gaat om armoede of om een situatie waarin het gezin hulp nodig heeft, maar het helemaal niet over het kind lijkt te gaan, de school ziet zoveel. En dan zie je dat een leerkracht toch zijn of haar best gaat doen om het kind te helpen, terwijl dit niet tot zijn takenpakket hoort en er ook aandacht naar de andere kinderen moet blijven uitgaan. Ik vond het een voorrecht om de verhalen op te tekenen. Al viel het mij soms wel zwaar. Met name de kleine gebaren van school, van een leerkracht of een directeur, kunnen enorm belangrijk zijn en die zijn soms zo ontroerend. Dat neem ik mee van deze serie. Wat is jou het meest bijgebleven?
Meisjes gemist?
JM: De verhalen die me het meest zijn bijgebleven zijn de verhalen waarin het kind er overduidelijk alleen voor staat en betrouwbare en consistente emotionele steun moet missen. Veel van de omstandigheden in de verhalen waren zwaar, zoals armoede, een verslaafde ouder, echtscheiding, wachtlijsten. Maar ook onder die omstandigheden kan een kind zich geliefd en geborgen voelen als minstens één ouder in staat is dit te bieden. Hoe fijn het ook is als een leerkracht extra aandacht en zorg geeft, een kind heeft uiteindelijk een echte ouderfiguur nodig op wie het altijd kan rekenen. Dat is ook één van de kerninzichten uit de gezinspedagogiek van de afgelopen 50 jaar. Wat me ook is opgevallen, is dat de grote meerderheid van de verhalen over jongens ging. Gemiddeld komen gedragsproblemen wat meer voor bij jongens, maar mishandeling en verwaarlozing komen even vaak voor bij jongens en meisjes. Worden meisjes misschien over het hoofd gezien omdat ze meer naar binnen gekeerd gedrag vertonen?
Hokjes
TL: Dat zou best kunnen. Volgens mij moeten we in zijn algemeenheid voldoende oog hebben voor meisjes en hun specifieke problemen. Bij vele kinderrechten speelt genderongelijkheid. Dat is een van de redenen waarom de internationale ontwikkelingsagenda van de Verenigde Naties, met de Sustainable Development Goals, zwaar inzet op gelijkheid tussen jongens en meisjes. Dat sluit ook aan bij het verbod om te discrimineren op grond van geslacht, een van de kernbeginselen van het VN-Kinderrechtenverdrag. Dit doet mij denken aan dat ene verhaal over Rick. De jongen die het liefst als meisje gekleed ging en daarmee niet in het hokje ‘jongen’ paste. Gelukkig gingen zijn leeftijdsgenootjes en de school daar heel ontspannen mee om, waardoor hij zichzelf kon zijn. Dat je als kind jezelf kunt zijn, behoort eveneens tot de kern van kinderrechten en daarom werd ik zo geraakt door dit verhaal. Ook is het interessant te zien dat er binnen de huidige generatie jongeren, jongeren zijn die helemaal niet willen denken in stereotyperingen, zoals man / vrouw; ze zien zich zelf als ‘gender fluid’ of ‘non-binair’. Hoe zit het eigenlijk met stereotyperingen die verband houden met culturele achtergrond? En met verschillen tussen kinderen en jongeren vanwege verschillende etnische achtergronden? Ik herinner me dat ene verhaal over discriminatie op het schoolplein waar ook de kinderen direct onder lijden.
Discriminatie
JM: Onderzoek laat zien dat jongeren van niet-Nederlands afkomst veel te maken hebben met discriminatie. En niet alleen door andere jongeren. Er is ook sprake van institutionele discriminatie waarmee duidelijk kinderrechten worden geschonden. Deze week nog kwam er een verhaal naar buiten, in de media, waarin een moeder met een niet-Nederlandse naam haar kind aanmeldde voor een basisschool en te horen kreeg dat er geen plek was. Toen zij dezelfde aanmelding deed met een Nederlandse naam was er ineens wel plek! Dit is natuurlijk volledig in strijd met het recht op onderwijs en het recht om niet gediscrimineerd te worden op afkomst. Er zijn vast veel meer verhalen met deze strekking dan dat ene in onze serie. Wat me ook nog is opgevallen dat vrijwel alle verhalen over het basisonderwijs gaan. Terwijl er zeker niet minder problemen zijn als kinderen ouder worden en op de middelbare school zitten. Ik kan me voorstellen dat het voor een middelbare school wel veel moeilijker is om goed vinger aan de pols te houden met veel verschillende leerkrachten. Is dat doorgaans eigenlijk wel goed genoeg geregeld om het recht op zorg en onderwijs te waarborgen?
Het kind zien
TL: Dat is een mooie vraag om deze maand vol verhalen over kinderrechten en onderwijs mee af te sluiten. Een van de grootste uitdagingen wat betreft kinderrechten is dat kinderen onder de radar blijven, niet zichtbaar genoeg zijn of klein gehouden worden. Kinderen, en zeker de kinderen die bijzonder zorg en aandacht nodig hebben, zijn vaak onvoldoende in beeld, worden over het hoofd gezien of kunnen onvoldoende hun stem laten gelden. Dan ben je als kind uiteindelijk te kwetsbaar en te afhankelijk van volwassenen. Je ziet dan vaak dat kinderrechten te gemakkelijk ondergesneeuwd raken. Terwijl met het VN-Kinderrechtenverdrag het kind met zijn of haar belangen en rechten juist veel centraler is komen te staan. Kinderrechten draaien in de kern om het kind als actor in zijn of haar leven. Natuurlijk moet je een kind niet isoleren van zijn of haar gezin en waar nodig moet je haar of hem beschermen, maar je moet een kind ook de gelegenheid geven om zich te ontwikkelen tot zelfstandige burgers. En dat begint met het zien van het kind. Het gaat om werkelijk serieus nemen en bereid zijn hiervoor extra inspanningen te leveren. Dat is als je het mij vraagt een van de grote aandachtspunten voor de komende 30 jaar, in Nederland, maar eigenlijk overal.
0 Comments