Dubbel gestraft? Vragen over discriminatie in de nasleep van de toeslagenaffaire
Werd de etnische profilering door de Belastingdienst gevolgd door etnische discriminatie in de jeugdbescherming? Als Nederland kinderrechten serieus neemt, hebben wij de plicht ons te informeren of kinderen in de toeslagenaffaire misschien wel dubbel zijn gestraft voor falende systemen.
“Belastingdienst geeft toe: toch sprake van etnisch profileren” luidde één van de vele krantenkoppen over dit aspect van de toeslagenaffaire die rond mei 2020 in de media verschenen. Ook Amnesty International concludeerde dat er sprake was van mensenrechtenschending in de manier waarop de Belastingdienst gebruik maakte van etnisch-gerelateerde kenmerken van de gezinnen in dit proces.
De Belastingdienst controleerde ouders met een dubbele nationaliteit strenger dan andere ouders. De Autoriteit Persoonsgegevens spreekt echter niet over etnisch profileren, omdat nationaliteit niet hetzelfde is als etniciteit. Dit oordeel doet geen recht aan de overduidelijk substantiële overlap tussen een niet-Nederlandse nationaliteit en een niet-Nederlandse etniciteit. In Nederland mag etniciteit niet door overheidsinstanties geregistreerd worden, terwijl dat voor nationaliteit wel mag. Sceptici stellen dan ook dat nationaliteit simpelweg de enige beschikbare indicator voor ‘een vreemde’, iemand die niet ‘echt’ Nederlands is, of dat nu bewust of onbewust met deze gedachte is toegepast. Dat schurkt op zijn minst heel dicht tegen etnisch profileren, ofwel etnische discriminatie aan.
Maar daar bleef het voor de gezinnen niet bij. De enorme financiële problemen waarmee slachtoffers van de toeslagenaffaire te maken kregen, leidden ook tot grote emotionele schade bij de ouders. Gevolgen als verlies van huis en baan, relatieproblemen, echtscheiding, stress en (psychische) ziekte zijn inmiddels ruim gedocumenteerd in interviews met slachtoffers. Wetenschappelijk onderzoek in de pedagogiek laat zien dat al deze problemen een negatieve invloed kunnen hebben op de kwaliteit van de opvoeding en de ontwikkeling van kinderen. De trieste constatering is dat de financiële schade bij veel gezinnen leidde tot emotionele schade die vervolgens bij sommigen van hen leidde tot een gedwongen scheiding van ouder en kind.
Etnisch profileren
Een vraag die nog onbeantwoord is maar helaas wel gesteld moet worden, is of het etnisch profileren in de toeslagenaffaire ook een rol heeft gespeeld in de nasleep ervan. Er is in Nederland voor zover ik weet nog geen onderzoek gedaan naar mogelijke vooroordelen of discriminatie bij uithuisplaatsingen. Helaas zijn er zijn wel degelijk redenen om dit serieus te overwegen. Zo laat onderzoek in de VS, Canada en Engeland zien dat discriminatie op basis van etniciteit in die landen een rol kan spelen bij uithuisplaatsingen. Het lijkt op zijn minst aannemelijk dat dit ook in Nederland het geval is. De tijd dat Nederland zich dacht te kunnen identificeren als een samenleving waarin racisme en etnische discriminatie geen rol spelen, is echt voorbij.
Gedragsdeskundigen die rapporteren over gezinssituaties bij mogelijke uithuisplaatsingen zijn namelijk ook gewoon maar mensen. Mensen met onbewuste vooroordelen die gepaard gaan met onvoldoende kennis over cultureel-specifieke patronen in de opvoeding. Bij workshops en trainingen voor jeugdprofessionals is de culturele normativiteit over hoe een ‘goede’ opvoeding er uit ziet altijd levensgroot aanwezig. Terwijl uit onderzoek blijkt dat bepaalde kenmerken van opvoeding wel universeel zijn, maar heel anders tot uiting kunnen komen in de dagelijkse opvoedpraktijk. Zonder diepgaande reflectie op de eigen culturele normen en blinde vlekken, maar ook deskundigheidsbevordering over pluriformiteit van opvoedingskwaliteiten, liggen vooroordelen op de loer.
Werkdruk
Ook de enorme werkdruk in de jeugdbescherming helpt niet mee. Uit onderzoek blijkt namelijk ook dat onder condities van stress en haast, professionals in de gezondheidszorg (net als andere mensen) nog sterker varen op automatische associaties en vooroordelen. Niet gek natuurlijk: wie te veel werk heeft, kan al helemaal niet de tijd nemen om nog eens rustig te reflecteren op culturele normen en de eigen blinde vlekken om onbedoelde discriminatie te voorkomen.
Al met al meer dan genoeg aanleiding om heel serieus te onderzoeken of de etnische profilering door de Belastingdienst gevolgd werd door etnische discriminatie in de jeugdbescherming. Als Nederland kinderrechten serieus neemt, hebben wij de plicht ons te informeren of kinderen in de toeslagenaffaire misschien wel dubbel zijn gestraft voor falende systemen.
Internationale Dag van de Rechten van het Kind 2021
Deze blogpost is onderdeel van een korte serie ter gelegenheid van de Internationale Dag van de Rechten van het Kind op 20 november 2021 en bouwt voort op het dossier KROOST ter gelegenheid van de 30e verjaardag van het VN-Kinderrechtenverdrag in november 2019 en op een vergelijkbare korte serie in november 2020. Dit jaar staat de korte serie in het teken van de toeslagenaffaire en de impact op kinderrechten.
Bekijk het dossier KROOST
0 Comments