Soms is het duidelijk dat het bij een kind thuis niet helemaal goed gaat. Bijvoorbeeld als de ouders onzichtbaar zijn en het kind wel erg veel eigen verantwoordelijkheid krijgt of neemt gezien zijn of haar leeftijd. Of als niemand ze eigenlijk ooit samen op straat ziet voor de gewone dagelijkse bezoekjes aan de winkels, of om naar school te gaan. De buren praten er wel over en verwonderen zich over het gebrek aan aandacht voor het kind. Als het kind niet al te lastig is, nemen ze hem of haar weleens mee om met hun eigen kinderen te spelen en maken ze een lekker broodje voor hem klaar. Heel veel meer kunnen ze vaak niet doen. Er zijn geen tekenen van mishandeling, het is best een leuk kind dat zich verder vrij normaal gedraagt. Maar toch…

Verwaarlozing

Verwaarlozing is één van de meest onzichtbare problemen in gezinnen en helemaal als die vooral emotioneel van aard is en de fysieke zaken wel redelijk op orde zijn, zoals kleding en eten. Emotionele verwaarlozing betekent dat een kind niet de aandacht en steun krijgt die het nodig heeft. Dat het kind er min of meer alleen voor staat en geen veilige haven heeft waar hij of zij voorop staat en belangrijk wordt gevonden.

Emotionele verwaarlozing roept niet zo snel op tot actie van de omgeving. Wat als het wel meevalt? Mishandeling met veel lawaai en soms zelfs fysieke sporen op het lijf van het kind is makkelijker waar te nemen en leidt ook veel eerder tot ingrijpen door omstanders. Een melding bij Veilig Thuis voelt eerder als een sociale plicht als er blauwe plekken zijn, dan als er vooral dingen niet zijn. Ook op scholen vallen deze kinderen op, en ook daar is de drempel voor echt ingrijpen begrijpelijkerwijs hoog als het kind goed functioneert. Toch heeft ieder kind recht op geborgenheid en emotionele steun van de ouders, of als die het niet kunnen bieden, van andere volwassenen die de verantwoordelijkheid voor de emotionele zorg voor een kind op zich kunnen nemen.

Waar zijn de ouders?

Een jongetje van een jaar of 8 op een basisschool in de regio Amsterdam. Hij is vriendelijk en beleefd, heeft zijn huiswerk altijd goed op orde, is leergierig, en heeft altijd op de juiste dagen de juiste spulletjes mee zoals zijn gymtas. Geen vuiltje aan de lucht lijkt het. Maar zijn kleren zijn vaak net iets te klein, zijn nagels soms wel erg vies, en hij komt elke dag alleen naar school en gaat elke dag alleen naar huis. De leerkracht heeft de ouders dit schooljaar nog nooit gezien. Ze komen niet op ouderavonden, komen nooit even in de klas, aan het begin of einde van de schooldag, en reageren niet op uitnodigingen voor bijeenkomsten en gesprekken. De leerkracht vindt het gek dat zij zijn ouders nog nooit heeft gezien, maar ziet weinig andere mogelijkheden dan hopen dat ze op een dag wel reageren op haar uitnodigingen.

Eind november is het tijd om aan de surprises voor Sinterklaas te gaan werken. In de kring legt de leerkracht uit wat de bedoeling is. Ze ziet aan het gezicht van het jongetje dat dit voor hem een lastige opdracht is. Hij kijkt zorgelijk voor zich uit als hem duidelijk wordt dat dit niet iets is dat je heel makkelijk in je eentje kan doen als 8-jarige. Na school blijft het jongetje wat langer in de klas en de leerkracht geeft hem knutselspullen en helpt hem af en toe een beetje op weg. Op 5 december is het jongetje apetrots als zijn klasgenootje de surprise uitpakt.

In het donker

Eind december is het tijd voor het kerstdiner in de klas. Gezellig ’s avonds als het al donker is samen in de klas met allemaal mooie lichtjes en versieringen. Alle ouders brengen hun kinderen die avond naar de klas en nemen iets te eten mee. Het jongetje komt alleen, maar heeft wel een schaaltje eten meegebracht. De leerkracht vraagt zich af of hij dat helemaal zelf heeft moeten maken of dat er misschien toch iemand thuis is die hem helpt, ook al laten ze zich niet zien. Het kerstdiner is heerlijk en alle kinderen, ook het jongetje, genieten van het lekkere eten en de goede sfeer. Als alle kinderen na afloop door hun ouders zijn opgehaald en de klas leeg is staat het jongetje klaar om alleen op pad te gaan in het donker. De leerkracht trekt haar jas aan en loopt enkele minuten later met hem in de kou door de donkere straten, op weg naar zijn huis. Als ze in zijn straat aankomen rent hij snel vooruit naar huis en gaat met een sleutel naar binnen. De leerkracht heeft ook de rest van het jaar de ouders niet gezien.