Op haar achtste wordt Els seksueel misbruikt door haar oom. Hij is een lieve vader voor haar neefjes, maakt grapjes tijdens verjaardagen en zorgt goed voor haar oma. Tegelijkertijd dwingt hij Els dingen te doen bij hem die ze eigenlijk niet wil, waaronder aanrakingen die verkeerd voelen voor haar. Els weet dat het misbruik verkeerd is, maar is bang voor de gevolgen als ze het vertelt. Ze wil haar oom beschermen, de sfeer in de familie niet verpesten en is bang dat anderen haar niet zullen geloven.

Els is helaas geen uitzondering. Eén op de drie mensen die seksueel misbruik meemaken delen hun ervaringen niet met vrienden of familie. Redenen hiervoor zijn onder andere gevoelens van schaamte, schuld, angst voor boosheid of onbegrip, en de complexe relatie met de pleger.

Onderzoek naar het geheim houden van seksueel misbruik

In ons onderzoek namen 327 volwassenen deel die als kind seksueel misbruik hadden meegemaakt. 92% van hen was vrouw. Bij de meeste was het misbruik langdurig (91%) en de pleger was bijna altijd iemand die ze kenden (89%), zoals een biologische ouder (19%) of een ander familielid (34%).

We vroegen de deelnemers naar hun misbruikervaringen, of ze deze hadden gedeeld, hun sociale netwerk en psychische klachten. Op basis van hun antwoorden deelden we hen in drie groepen in:

• Mensen die hun ervaringen niet deelden met vrienden of familie (n = 96)
• Mensen die hun ervaringen met sommige deelden, maar het verder geheim hielden (n = 114)
• Mensen die open waren over hun misbruik ervaringen (n = 117)

We onderzochten of de mensen die de ervaringen met niemand hadden gedeeld verschilden van de andere twee groepen wat betreft sociale steun, het sociale netwerk en psychische klachten, en bekeken hoe deze factoren met elkaar samenhingen.

Belangrijkste bevindingen

Onze resultaten lieten zien dat mensen die het misbruik niet deelden de meeste last ervaarden, terwijl deelnemers die er volledig open over waren de minste problemen ondervonden. Deze laatste groep scoorde zelfs onder de klinische drempel voor psychologische klachten.

Mensen die hun misbruik ervaringen niet deelden:

• rapporteerden de hoogste mate van emotionele verwaarlozing en emotioneel misbruik in hun kindertijd
• ervaarden de minste sociale steun, voelden zich het meest eenzaam, hadden de minste mensen om zich heen, inclusief minder vaak een partner
• hadden de meeste trauma, depressieve en angstklachten

Daarnaast bleek dat het ervaren van sociale steun cruciaal is. Wie het gevoel had bij anderen terecht te kunnen had minder klachten, ongeacht of ze het misbruik hadden gedeeld of niet. Ook de structuur van het sociale netwerk bleek belangrijk: mensen die deel uitmaakten van een hecht netwerk waarin sociale contacten (vrienden, familie of anderen) elkaar kennen, ervaarden minder psychische klachten.

Sociale steun als focus van de behandeling
Kortom, hoewel mensen die seksueel misbruik niet delen meer klachten hebben, hoeven ze niet per se hun ervaringen te delen om de positieve effecten van sociale steun te ervaren. Het belangrijkste is dat mensen onderdeel zijn van een groep waarin ze zich veilig voelen en waarop ze kunnen terugvallen. Ondanks dat vaak wordt gedacht dat het onthullen van seksueel misbruik nodig is voor herstel, laat ons onderzoek zien dat sociale steun ook zonder onthulling kan helpen. In de behandeling kan het daarom waardevol zijn om aandacht te besteden aan sociale steun. Clinici kunnen hun cliënten ondersteunen bij het versterken van het sociaal functioneren zodat ze een prettig sociaal netwerk kunnen opbouwen. Dit kan bijvoorbeeld een vriendengroep, een kookklas of een lotgenotengroep zijn.

Els is inmiddels 58 jaar en draagt de misbruikervaring nog steeds in stilte met zich mee. Ondanks haar stilte heeft ze geleerd te leven met haar verleden, gesteund door de mensen die dichtbij haar staan. Ze heeft een warm gezin en goede vrienden om zich heen. Haar verhaal laat zien dat steun belangrijk is, ook als iemand ervoor kiest niet alles uit het verleden te delen.

Het volledige, peer-reviewed paper ‘Behind the silence of undisclosed trauma: A social network study on support and well-being in the context of childhood sexual abuse’ is open access gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift ‘Child Abuse & Neglect’.